Писати ą чи om, on ? ę чи em, en?

Голосні ą  та ę капризні та прикрі. Їх важко вимовляти.

Не вистачить запам'ятати правопис 
найбільш вживаних слів:
gąska-gęś, ząb-zęby, dąb-dęby,  rączka-ręce , 
щоб упевнено та правильно писати на польській мові.
Бо неодмінно виникатимуть сумніви, коли почуємо в слові сполучення om, on, em, en,
чи  замінити їх  на ą , ę. 
Це чудово ілюструє наступний вірш:

Gdy kąt myli się z kontem

Jak się pisze: góra, płótno, - dobrze wiem. Lecz się głowię z miną smutną: ą czy om? em, en czy ę? Łatwo ląd pomylić z lontem, Błąd się wkrada w wyraz blond. Kąt brzmi tak, jak: konto, kontent. Sonda naśladuje sąd. Tęp te błędy w szybkim tempie! Proszę, pisz: Rysuję romb. Pan Walenty rąbie węgiel. Klemens krzyczy: "Szybciej rąb". Pisząc drżysz: Ach, co to będzie? Z cętką wciąż się miesza cent, Z bombą bąbel. Błąd przy błędzie. Jak rozwiązać problem ten?

Пишемо,  наприклад : ząb, postęp, kąt, gęś,  

а вимовляємо "zomb","postemp",
"kont", "genś", є слова в яких не чуємо носового ę,
або вимовляємо замість ą- o, наприклад:piszę, idę, rysuję 
 zgiął, stanęła, wzięłaś,
чуємо: "pisze", "ide", "rysuje""zgioł", "staneła", "wziełaś"

Kątem чи kontem, pensja  чи pęsja,
ką fort  чи komfort, kredens а може kredęs,
wąsy чи wonsy, ląka чи lonka?
Допоможуть розв'язати цю загадку наступні правила.

Literę ę, ą piszemy niezależnie od wymowy 

• w wyrazach: kęs, węszyć, częsty, wąsy, ząb, łąka, mącić.
• literkę ą piszemy gdy wymienia się na ę; błąd-blędy, gąszcz - gęstwina, mąż - mężny, pamiątka - pamiętny.
• w wyrazach obcych całkowicie przyswojonych: kolęda, pędzel, cętka, cęgi,wędrować, brąz, ląd, pąsowy, flądra, plądrować.

Polączenia om, on, em, en piszemy w wyrazach obcych nie przyswojonych: legenda, talent, sens, temperatura, tendencja, tempo, kontrola, komplikować, kompozytor, kombinacja, kongres.

 Z ortografii chcesz mieć pięć?

Więc wbij w głowę, zapamiętaj:
   Dętka, cętka, węzeł, chęć,
   Kolędnicy, kądziel, święta.
Nie chcesz smętny być jak sęp? 
Przepędź prędko wstrętne błędy: 
   -en- w wyrazach takich tęp:
   Pędzel, frędzla, łęk, którędy:
Gdy masz czas, powtarzaj wciąż: 
Gąbka, flądra, brąz, najwięcej,
   Kępa, ląd, lękliwy, wąż,
   Tęgo rąbać węgiel, ręce.
Sprawdź w słowniczku, proszę, zobacz,
Jak się pisze: bęben, kąt,
   Bąbel, głębia, prąd, wątroba,
   Kąpać, tęcza, mądry, sąd.
Jeśli jeszcze: pręt, pąs, trąd 
I wędlinę zapamiętasz,
   Wnet zapomnisz, co to błąd,
   Spadną z ciebie dwójek pęta.

Перепишіть запропоновані речення та словосполучення, для закріплення правила.

Kęs mięsa, częste prezenty, mądry klient, gęste galęzie, mężny książe, tempo wędrówki, pamiętny koncert, wątpliwa jakość, ląkowe zioła, wyjątkowa sytuacja, rozprawa sądowa, pąsowe róże, czerwone wstęgi, cziężka pięść, ciekawa książka, recenzent, producent, dyrygent, kombinator, student, komentator, konserwa, kongres, pompa wodna, dobry dentysta, biały goląb, komenda policji, klijent banku, duży mająte, dobry początek, mój pieniądz, gorąca herbata, mieć pojęcie, blękit nieba, dzięki tobie, dokąd iść, dziesięć dni, więcej śniegu, piętnaście jabłek.

Węch

УВАГА! Закінчення слів!
Literę ę piszemy bez względu na wymowę:

• w mianowniku, bierniku i wołaczu liczby pojedynczej niektórych rzeczowników rodzaju nijakiego, naprzykład:
  imię, plemię, ramię, cielę,prosię,szczenię, kurczę, dziecię;
• w bierniku liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju żeńskiego zakończonych w mianowniku liczby pojedynczej samogłoską, naprzykład: sprawę, matkę, siostrę, pracę;
• w bierniku liczby pojedynczej zaimków osobowych: mię, ciebię.

Literę ą piszemy:

• w narzędniku liczby pojedynczej rzeczowników, przymiotników i zaimków rodzaju żeńskiego zgodnie z wymową: ciekawą przygodą, ziloną ląką,, moją koleżanką a także rzeczowników rodzaju męskiego zakończonych w mianowniku na -a, -o: władcą, monarchą, Kościuszką.
• w bierniku liczby pojedynczej przymiotników i zaimków rodzaju żeńskiego: starszą, wyższą, szczupłą, moją, twoją, naszą.
• w dopełniaczu liczby mnogiej rzeczowników rodzaju nijakiego, które kończą się na ę:dziewczę - dziewcząt, niemowlę - niemowląt, kurczę - kurcząt.

Zakończenie om piszemy w celowniku liczby mnogiej rzeczowników : sprawom, dziewczynkom, portom, spojrzeniom, zdarzeniom.

Zakończenie em piszemy w narzędniku liczby pojedyńczej rzeczowników rodzaju męskiego i nijakiego:bratem, chłopcem, słońcem, oknem.

Перепишіть запропоновані речення та словосполучення, для закріплення правила.

Ramię jest częścią ludzkiego ciała.Imię bohatera utworu jest jednocześnie jego tytułem.Danka odłożyła książkę na półkę, mimo że przeczytała dopiera stronę. Dziewczynka poprosiła panią bibliotekarkę, aby wypożyczyła jej ciekawą lekturę. Danka lubi historię, geografię i przyrodę.Byłam u lekarza z moją młodszą siostrą. Lekarz rozmawiał z każdą chorą dziewczynką. Pielęgniarka jest twoją wspanialą mamą.Mama zdenerwowała się naszą smutną przygodą. Babcia była ciekawa za czyją mądrą poradą poszłyśmy do lekarza. Jestem zaskoczona waszą wyjątkową nierozwagą.

   ******************************************

Gniazdo orląt, krzyk piskląt, warkocze dziewcząt, płacz niemowląt, gdakanie kurcząt, szczekanie szczeniąt, meczenie cieląt.

**********************************************
 Pies z kotem, matka z synem, pani z pieskiem, żona z mężem, babcia z dziadkiem, herbata z sokiem, napój z lodem, chleb z masłem, otworzyć kluczem, zająć się dzieckiem, pisać piórem, walczyć z wrogiem.
***********************************************
Krzyś dawał orzeszki wiewiórkom, kapustę zajączkom, siano źrebiętom,okruszki wróbelkom.

Groszek pachnący

УВАГА! Закінчення дієслів!
Literę ę piszemy

• w pierwszej osobie liczby pojedyńczej czasu teraźniejszego :
  stoję, siedzę, piszę, widzę, biorę, kładę, opisuję, 
  oraz czasu przyszłego prostego: dopłynę, napiszę, zbuduję, porzucę.
• Przed ł, l w formach osobowych czasu przeszłego liczby pojedyńczej rodzaju żeńskiego i nijakiego oraz we wszystkich formach liczby mnogiej:wzięłam, wzięłaś, wzięła, wzięło, wzięliśmy, wzięłyśmy, wzięliście, wzięłyście, wzięły, wzięli.

Połączenie literowe em piszemy w pierwszej osobie liczby pojedyńczej czasowników: jem, rozumiem, śmiem, umiem, wiem.

Literę ą piszemy:

• przed ł w formach  osobowych czasu przeszłego liczby pojedyńczej rodzaju męskiego: drgnąłem, drgnął, stanąłem, stanąłeś, stanął.
• w trzeciej osobie liczby mnogiej czasu teraźniejszego i czasu przyszłego prostego: czytają, rozumieją, opowiadają, napiszą, zachęcą, utworzą, narysują,.

Перепишіть запропоновані речення - загадки та словосполучення, для закріплення правила.

Pilnuję domu, chodzę na lańcuchu, gryzę kości (piesek). Należę do rodziny kotów, żyję głównie na stepach i sawannach północnej Afryki, szcycę się bujną grzywą (lew). Chętnie przyjmę marchewkę, nie pogardzę kapustą , podziękuję za mlecz i trawę ( królik). 

***************************************

Sprzedaję owoce, przepisuję tekst, deklamuję wiersz, maluję olówkiem, prasuję spódnicę, zbuduję okręt, przepłynę rzekę, otworzę okna, nakarmię zwierzęta, wystudzę mleko, zapiszę datę.

***************************************

Zniknęłąw tłumie, dotknęła glęboko, szarpnęła mocno, pragnęła bardzo, odetchnęli z ulgą, płynęliście szybko, stanęliśmy jak wryci,połknąłem haczyk, zapłonął gniewem, wziął kosz, wyciągnął rybę, zdjął buty, runął szybko, przeciął linę, podjął pracę, zasnął wcześnie

                  Zabawiono się raz grą                                  

Kto wynajdzie słówko z "ą".  

Jaś napisał słówek rząd, a więc:

mąka, łąka, prąd,

kąt, sąsiadka, bąk, bąbelek.

Nie dał się zawstydzić Felek...

Tak napisał: Mądry zając

przed pogonią uciekając,

krążył, krążył pod dąbrową,

w głąb jej umknął z całą głową...

Staś powiedział:-A ja chcę

znaleźć słówka z samym "ę".

Więc w zeszycie pisać będę:

Bęc, bęc, bęc, bęc, bębni bęben.

Co to będzie, co to będzie,

gdy się zlęknie gęś na grzędzie?

Gęś przysiędzie grzędę tę,

będzie gęgać gę, gę, gę

Udały się rymy gęsie,

klasa się ze śmiechu trzęsie.

Roman Pisarski                               

Чудовий сайт з інтерактивними вправами

ДИКТАНТИ

ДИКТАНТИ

Bolą mnie zęby, więc jutro pójdę z koleżanką do dentysty. Lekarz wstawi mi plombę. Mama w nagrodę obiecała mi piękny prezent w postaci książki. Pokażę ją wszystkim kolegom. W wakacje pojadę nad morze. Będę odpoczywałz rodziną w domku kempingowym. Cały rok dobrze się uczyłem, ponieważwziąłem sobie rady nauczycieli głęboko do serca. Teraz czekają mnie dni pełne słońca i kąpieli morskich

***********

Wiosną kwiaty rosną w szybkim tempie. Zwierzęta budzą się z zimowego snu. Gołębie gruchają w parku, gęsi i kaczki kąpią się w stawie. Ptasi koncert rozlega się w lesie. Na gałęzi dębu siedzi dzięcioł, który stukiem powoduje zamęt. Mądra sowa spogląda dostojnie i milczy. Gdzieś w głębokim gąszczu ukrył się  wąż. Na leśną polanę przyszły dzieci. Monika z Martą zrywająkonwalie, Ania wącha  żonkile. Tomek udaje grę na trąbce. Damian zorganizował konkurs w robieniu pompek. Wojtek bawi się w wędkarza. Dziewczynki grają w gumę. Wszyscy chcieliby się wykąpać, ale woda ma jeszcze niską temperaturę. Lepiej przyjrzeć się ptakom i drzewom. To już koniec wiosennej wędrówki, ale początek lata.

************

Chinczycy mają ryż, Węgrzy gulasz, Francuzi szampan, Włosi owoce morza, a ja dla zagorzałych miłośników przysmaków kulinarnych przygotowałam coś zupełnie ekstra, przepis na sałatkę warzywną po polsku.

Bierzemy trzy duże marchewki, pietruszkę i ziemniaki w łupinach.

Wrzucamy to wszystko na wrzątek, który gotuje się w olbrzymim rondlu.

Kiedy warzywa będą obgotowane, możemy je wyciągnąć i pokroić w kostkę.

Najlepiej kroi się nożem z ząbkami w kształcie trójkątów.

W lodówce każdej kucharki znajduje się z pewnością słój majonezu.

Majonez wrzucamy do pokrojonych warzyw i całość mieszamy warząchwią.

Najbardziej pożądana jest warząchew z drewna.

Absolutnie nie należy się zgadzać na zwykłą łyżkę z żelaza, bo taka łyżka może zepsuć smak potraw.

Kiedy składniki połączą się, możemy doprawić naszą sałatkę.

Używamy przeróżnych przypraw; pieprzu, oregano, bazylii.

Nie zapominajmy, jak ważna jest sól. Najlepiej, jeżeli jest gruba, to znaczy ma bardzo duże kryształki.

Nie bójmy się ich grubości, bo gdy duże grudki rozpuszczą się w sałatce, pozostawią po sobie

wyłącznie esencję smaku.

Wszystkim  życzę smacznego.

************************

Решта рецептів-диктантів на закладці "КУХНЯ ПОЛЬСЬКА"