Правопис слів з ó-u

У польській мові звук { у} передається літерами ó та u

cud, róg, mur, muzyka, kura, podróż

Правила стосуються двох випадків:

• коли до польського слова можна підібрати таку форму, щоб сумнівна буква ( U ? Ó?) змінилася на О або Е;(Ó wymienne)
• коли слово не можна поставити у таку форму.(Ó niewymienne)

Ось правило на польській мові:

Pisownia wyrazów z Ó wymiennym

Literę ó piszemy w wyrazach wtedy, jeżeli w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrzewnych wymienia się ono na o lub e.
Na początku wyrazu piszemy ó w wyrazach:ósmy, ósemka, ów, ówczesny.

Na końcu wyrazu ó nie występuje nigdy.
bój, czwórka, dróżka, dwór, główka, gotów, jagódka, kąpielówki, kółko, nóżka, 
Kraków,  krówka,   łóżko,  miód,  mnóstwo,   mój,  mróz,  mówić,  mrówka,  nóż, 
nóżka, obrót, odwrót, ogród, ogródek, ósmy, parowóz, pióro, pocztówka, podróż, 
podwórko,  podwórze,  pokój,  pomóc,  pół,  próg,  przewrócić,  przód,  pszczółka, 
samochód, siódmy, sposób, spódnica, stołówka, stóg,swój, szósty, trójka, twój, 
trójkąt, wieczór, wokół, wódz, wór, wrócić, wspólny, współczucie, wśród, zawód, 
zbiórka, zdrów, ziółko, znów, pójść
Pisownia wyrazów z Ó  niewymiennym
W wielu wyrazach  ó nie wymienia się na o. Nazywamy go  ó niewymiennym.
W języku ukrainskim lub rosyjskim w odpowiednich wyrazach często występuje o lub e.
chór, córka, góral, góralczyk, górnik, górzysty, jaskółka, Józio, kłócićsię, król, 
królewicz,  królewna,  królik,  królowa,  krótki,  kryjówka,  który,  ogórek,  ołówek, 
oprócz,  pagórek,  płótno,  powtórzy,  półki,  późno,  próbować,  również,  równina, 
równy,  róża,   różny,  różowy,  skóra,  wiewiórka,  włóczka,  w  ogóle,  wróbel, 
wróżba, żółty, żółw.

ŻÓŁW

Давайте порівняймо слова   польської та української мов:

       róża -рожа
     góra- гора

     żółty   жовтий  

       pióro -перо

Запам'ятайте,коли слід писати ó:

• На початку слів: ósmy, ósemka, ów, ówczesny пишемо ó
• у закінченнях -ów placów, sklepów, kwiatów,  butów, rowerów(родовий відмінок іменників чоловічого роду у множині )
• у назвах міст  із закінченням -ów:Kraków, Gorzów, Bełchatów, Tarnów, Rzeszów
• у закінченнях -ówka, -ówna , - ówko винятки :wsuwka, zasuwka, skuwka, przesuwka,zakuwka, okuwka,odkuwka dachówka,makówka,Nowakówna,cesarzówna, młynarzówna, słówko,pocztówka, kreskówka, złotówka

Вивчіть віршик, щоб запам'ятати правило:

I jeszcze jedna dobra rada:
Tam, gdzie słyszysz „-ów” wyraźnie
„ o z kreseczką” pisz odważnie.
Również „-ówna” no i „-ówka”
Nie przeszkodzą ci w klasówkach

• коли в інших формах цього слова виcтупає о , е або a

rów-rowy   chłód- chłody  pióro- pierze

Літера ó ніколи не стоїть у закінченні слова.

Віршики допомагають вивчити правила

Kiedy ó, a kiedy u?
Nikną wszelkie niepokoje,
kiedy stwierdzę: dwójka - dwoje.
Nie drży także ma stalówka
pisząc: -ówna, -ów i –ówka.
Zaokrąglam ó w dwu słowach
ósmy, ów, bo: osiem, owa.

Krótka rózga, kłótnia, córka

Zbój, powrósło, ogół, skórka.

Włókno, włóczka, wróżby różne,

Żółw tchórzliwy, wróbel - próżniak.

Oprócz czółna - żółtko, wiórek,

Wójt, równina, chór przepiórek.

Próchno, próba, późno, włóka?

Zapamiętaj, łatwa sztuka!

Є певна закономірність, яка допомагає правильно записати слово, якщо Ви вагаєтеся чи забули  правила.

Підбираємо до польського слова відповідне українське. Буква О , І, Е  підкаже, що треба писати ó.Якщо в українському слові стоїть буква У, то пишемо в польському слові u.
У випадку з ó незмінювальним, якщо не вдається знайти українського відповідника польському слову, його правопис треба запам'ятати:córka, szczegół, wiewiórka,żródło, jaskółka, żółw,włócznia.

Wróżka (ворожка) wróży (ворожить):

Czy mróz(мороз) duży,

Czy śnieg prószy (порошить),

Czy zmarzną uszy!

Завдання
Замість пропусків запишіть ó / u:
wiecz_r (вечір)- wieczory 
dw_r  (двір) - dwory
 sz_sty (шостий)- sześcioro
k_k_rydza (кукурудза)
brz_zka (берізка)- brzezina
n_żka-(ніжка)- noga
 _ciecha (утіха)
og_rek (огірок)
dop_ki (допоки)
wsp_lny (спільний)
m_zg (мозок)
kr_l (король)
pł_tno (полотно)


Приказки допоможуть запам'ятати правила.

Co za późno, to na próżno.

Lepiej późno niż nigdy.

Kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi.

Paluszek i główka - to szkolna wymówka.

KURA

Ілюстрація з сайту http://www.cudanakiju.pl/

Запам'ятайте,коли слід писати u:

• майже завжди на початку слів: upał, ubiór, ucho,ukryć, ugryźć, uderzyć, uwierzyć;
• на кінці слів:na dachu, na biurku,na lotnisku, bratu, wiatru, papieru;
• у закінченнях -unio, -unia, -usia, -un, -unek,
  - unka: mężunio, tatunio,babunia, siostrunia, mamunia, 
  opiekun, zwiastun, rysunek, pocałunek, meldunek, opiekunka, Rumunka ;
• у закінченнях -uchny, -uchna, -uch: bieluchny, złociuchny, córuchna, leniuch, duch;
• у закінченнях -uszko, -uszka, -uszek: poduszka, kaczuszka, serduszko,brzuszek,  maluszek, kożuszek;
• у закінченнях -us, -uś, -usia, -uśki:kaktus, całus, Kubuś, tatuś, mamusia,kawusia, miluśki, cichuśki;
• у закінченнях -ulo, -ulek, -uleńka, -ulec, -ula,- ulka:dziadulo, ojczulek, podkoszulek, matuleńka, damuleńka, budulec, chamulec, matula, cebula, babulka, brzydulka;
• у закінченнях -utki, -uga, -ur:grubiutki, malutki, smuga, papuga, szaruga, sznur, wilczur;
• у дієсловах, наприклад:psuć, kuć, prujemy, snujesz, żujesz;
• у дієсловах, що мають закінчення : -uję, -ujesz, -uje, -ujemy, -ujecie, -ują, -uj виняток stój:

-uję (ja)	-ujesz (ty)	-uje (on, ona, ono)	-ujemy (my)	-ujecie (wy)	-ują (oni,one)	-uj (ty) Tryb rozkazujący
buduję maluję zgaduję kupuję gotuję	budujesz malujesz zgadujesz kpujesz gotujesz	buduje maluje zgaduje kupuje gotuje	budujemy malujemy zgadujemy kupujemy gotujemy	budujecie malujecie zgadujecie kupujecie gotujecie	buduję malują zgadują kupują gotują	buduj maluj zgaduj kupuj gotuj

Tułacz wędruje, pies poszczekuje,
Kucharz gotuje, zupy próbuje,
Murarz muruje, domy buduje,
Stolarz hebluje, deski piłuje,
Krawcowa szyje, pruje.
Jeżeli dość masz tego -uje,
O tym, że -uje się nie kreskuje
pamiętaj zawsze, a pocałuje
Cię mama za to i podziękuje,
Żeś wreszcie przestał przynosić dwóje.

ДИКТАНТ

Wojtasikówna i Tarnów

(-ów, -ówna, -ówka, "ó" )

Panna Wojtasikówna z Mikołajowic bardzo chciała poznać pobliski Tarnów. 

Pewnego dnia po lekcjach zjadła na obiad grochówkę, przygotowała się na klasówkę i spinając włosy wsuwką uczesała się. Następnie spakowała do torby swą ulubioną malinówkę na drugie śniadanie, zasunęła zasuwkę plecaka i udała się na przystanek autobusów. Autobus nadjechał, jednak wiózł uczniów klasy czwartej na majówkę, więc nie mógł się zarzymać, bo był już pełny. Zrezygnowana Wojtasikówna zawołała: "Stój!" i "Otwórz drzwi!", ale bez skutków. 

Wróciła do domu, oglądnęła ulubioną kreskówkę i naprawiła skuwkę i stalówkę swego pióra, bo przecież miała być klasówka. Miasto Tarnów odwiedzi innym razem.

   Закріпіть знання, виконавши он-лайн диктант і перевіривши правильні відповіді.
Курсором мишки виберіть замість пропусків один із варіантів ó /u.
Легкі
Диктант1
Диктант 2
Середній рівень
Диктант 3
Диктант 4
Диктант 5

 Диктант он-лайн

Наступна сторінка - це орфографічні ігри. Вибирайте  ó /u.ORTOGRAFIA
Ще одна сторінка Gra ó czy u

 Wiersze ortograficzne

Trenuj swój  umysł    Trenuj swój mózg!

Правопис Ch/h
Правопис rz-z